navorser@groups.io | [Nav] Multatuli (2024)

Jac Aarts

Jeugdherinnering
============

Lang geleden, het zal een warme zomerdag geweest zijn in de jaren zestig, declameerde onze leraar Grieks de eerste verzen van de Odyssee. We zijn nu in Breda, het Onze Lieve Vrouwe Lyceum.
Hij deed dat zo welluidend dat ik me die regels nu nog, ruim dertig jaar later, nog steeds woordelijk herinner. Er kan natuurlijk een foutje ingeslopen zijn.

"Andra moi ennepe, Mousa, polutropon, hos mala polla
planchtè, epei Troiès hieron ptoliethron eperse"
of wel, in mijn eigen amateuristische vertaling,

oftewel

"bezing mij de man, Muze, de veel beproefde, die vele rampen
heeft doorstaan, nadat hij de heilige stad Troje verwoestte"

Ik herinner me nog hoe er in de klas een discussie was over dat 'polutropon', met name over de vraag hoe dat nou precies vertaald moest worden. Er zat, dacht ik, een woord in dat 'wenden, draaien' betekent. Letterlijk staat er dus: '[de man] die veel gedraaid is', of: 'die ruw behandeld is'. "Hij lijkt Multatuli wel", zei de leraar toen, "die had toch ook al zo veel geleden."
De rest van Homerus ben ik volledig vergeten, maar die eerste zinnen van de Odyssee zal ik nooit vergeten.

Jac

-------------------------------------------
www.berrot.nl/aarts
De Bomans Krant vindt u voortaan
op www.bomanskrant.nl

Deze e-mail, die uitsluitend bestemd is voor de geadresseerde, werd
op gezondheid gecontroleerd door dokter Norton Antivirus.

Jac Aarts

Van het oude Grieks ben ik inmiddels al zo veel vergeten dat er in mijn vertaling ongetwijfeld fouten geslopen kunnen zijn, maar toch, ik meende me een werkwoord 'tropeo' (1e persoon) te herinneren, en inderdaad. In het Spectrum-woordenboek van Bartelink staat dat vermeld, in de betekenis '(om)wenden, omkeren'.
En ook het homerische 'polutropon' staat erin. De door Niels gegeven betekenis wordt daarin van een vraagteken voorzien. Bartelink geeft als betekenis (ik citeer): "listig, sluw (veel gezworven hebbend ?)". Als bijwoord betekent het "op vele wijzen", "veelvuldig".

Jac

-------------------------------------------
www.berrot.nl/aarts
De Bomans Krant vindt u voortaan
op www.bomanskrant.nl

Deze e-mail, die uitsluitend bestemd is voor de geadresseerde, werd
op gezondheid gecontroleerd door dokter Norton Antivirus.

Beste Jac,

Ik kan mij die passage ook herinneren. We moesten die ook zelf uit ons
hoofd leren en kan hem nog opdreunen. Als betekenis voor "polutropon"
kregen wij mee "die veel omzwierf". Dus weinig verband met "multa tuli".

Niels Bokhove

Jeugdherinnering
============

Lang geleden, het zal een warme zomerdag geweest zijn in de jaren zestig,
declameerde onze leraar Grieks de eerste verzen van de Odyssee. We zijn nu
in Breda, het Onze Lieve Vrouwe Lyceum.
Hij deed dat zo welluidend dat ik me die regels nu nog, ruim dertig jaar
later, nog steeds woordelijk herinner. Er kan natuurlijk een foutje
ingeslopen zijn.

"Andra moi ennepe, Mousa, polutropon, hos mala polla
planchtè, epei Troiès hieron ptoliethron eperse"
of wel, in mijn eigen amateuristische vertaling,

oftewel

"bezing mij de man, Muze, de veel beproefde, die vele rampen
heeft doorstaan, nadat hij de heilige stad Troje verwoestte"

Ik herinner me nog hoe er in de klas een discussie was over dat
'polutropon', met name over de vraag hoe dat nou precies vertaald moest
worden. Er zat, dacht ik, een woord in dat 'wenden, draaien' betekent.
Letterlijk staat er dus: '[de man] die veel gedraaid is', of: 'die ruw
behandeld is'. "Hij lijkt Multatuli wel", zei de leraar toen, "die had
toch ook al zo veel geleden."
De rest van Homerus ben ik volledig vergeten, maar die eerste zinnen van
de Odyssee zal ik nooit vergeten.

Jac

-------------------------------------------
www.berrot.nl/aarts
De Bomans Krant vindt u voortaan
op www.bomanskrant.nl

Deze e-mail, die uitsluitend bestemd is voor de geadresseerde, werd
op gezondheid gecontroleerd door dokter Norton Antivirus.
----- Original Message -----
From: W. Jaap Engelsman
To: Navorser@...
Sent: Saturday, June 26, 2004 11:48 AM
Subject: [Nav] Multatuli

Beste Navorsers,

dank aan Just voor de melding: '"multatuli" betekent in het Fins
"klaarkomen"'. Ik was de term inderdaad op Finse websites tegengekomen, en
vroeg me al af wat ze bedoelden. Is er ook iets bekend over het waaróm van
die betekenis in het Fins?

Nu dit pseudoniem van Douwes Dekker toch ter sprake komt: is er verband
tussen "multatuli" en het bekende Homerische epitheton voor Odysseus
"polutlas"? Dat wordt in het Griekse woordenboek van Muller / Thiel / Den
Boer verklaard als "die veel kan doorstaan of doorstaan heeft: taai; ook
die veel bestaat, durft: moedig". De opbouw van de Griekse en de Latijnse
term is overeenkomstig, waarbij "tlas" (van "tlaoo") en "tuli" zelfs
etymologisch verwant zijn.

In de "Multatuli encyclopedie" wordt aan de naam enige aandacht geschonken:
er wordt een passage van M. geciteerd waarin hij de naam vertaalt als "ik
heb veel gedragen", en er wordt melding gemaakt van theorieën over een
verband met passages bij Horatius en Ovidius, maar zonder zekerheid. (Er
wordt verwezen naar: G. Koops-van Bruggen, 'Nomen est omen', in "Over
Multatuli" 1990, nr. 24, pp. 63-70, dat ik niet heb geraadpleegd.)

Vergeleek Multatuli zich door zijn naamkeuze misschien -- onbewust? -- met
Odysseus?

Jaap Engelsman

Stuur berichten aan: Navorser@...
Opzeggen: Navorser-unsubscribe@...
Moderator: Navorser-owner@...
Site: http://groups.yahoo.com/group/Navorser

Yahoo! Groups Sponsor
ADVERTIsem*nT

------------------------------------------------------------------------------
Yahoo! Groups Links

a.. To visit your group on the web, go to:
http://groups.yahoo.com/group/Navorser/

b.. To unsubscribe from this group, send an email to:
Navorser-unsubscribe@...

c.. Your use of Yahoo! Groups is subject to the Yahoo! Terms of Service.

[Non-text portions of this message have been removed]

Stuur berichten aan: Navorser@...
Opzeggen: Navorser-unsubscribe@...
Moderator: Navorser-owner@...
Site: http://groups.yahoo.com/group/Navorser
Yahoo! Groups Links

--
Dr. Niels W. Bokhove
Nachtegaalstraat 55 B
NL-3581 AD Utrecht

Tel. private [+31] [0]30 2734810 (if urgent, you MAY try 06 11291259)
Fax [+31] [0]30 6701020
E-mail <nbokhove@...>, <niels@...>
Homepage <http://www.inter.nl.net/users/N.W.Bokhove>

Het lijvige woordenboek van F. Muller (ed. 1926) geeft voor "polutropon":
(1) "die veel gezworven heeft", "die zich naar alle kanten keert (bv. van
poliep"; (2) die zich vaak, gemakkelijk keert: slim, listig". Inderdaad,
"tropein" is "wenden", hier: "in vele (windrichtingen)", "naar vele
plaatsen".

Niels

Van het oude Grieks ben ik inmiddels al zo veel vergeten dat er in mijn
vertaling ongetwijfeld fouten geslopen kunnen zijn, maar toch, ik meende
me een werkwoord 'tropeo' (1e persoon) te herinneren, en inderdaad. In het
Spectrum-woordenboek van Bartelink staat dat vermeld, in de betekenis
'(om)wenden, omkeren'.
En ook het homerische 'polutropon' staat erin. De door Niels gegeven
betekenis wordt daarin van een vraagteken voorzien. Bartelink geeft als
betekenis (ik citeer): "listig, sluw (veel gezworven hebbend ?)". Als
bijwoord betekent het "op vele wijzen", "veelvuldig".

Jac

-------------------------------------------
www.berrot.nl/aarts
De Bomans Krant vindt u voortaan
op www.bomanskrant.nl

Deze e-mail, die uitsluitend bestemd is voor de geadresseerde, werd
op gezondheid gecontroleerd door dokter Norton Antivirus.
----- Original Message -----
From: N.W.Bokhove@...
To: Navorser@...
Sent: Tuesday, June 29, 2004 10:27 AM
Subject: Re: [Nav] Multatuli

Beste Jac,

Ik kan mij die passage ook herinneren. We moesten die ook zelf uit ons
hoofd leren en kan hem nog opdreunen. Als betekenis voor "polutropon"
kregen wij mee "die veel omzwierf". Dus weinig verband met "multa tuli".

Niels Bokhove

>Jeugdherinnering
>============
>
>Lang geleden, het zal een warme zomerdag geweest zijn in de jaren zestig,
>declameerde onze leraar Grieks de eerste verzen van de Odyssee. We zijn nu
>in Breda, het Onze Lieve Vrouwe Lyceum.
>Hij deed dat zo welluidend dat ik me die regels nu nog, ruim dertig jaar
>later, nog steeds woordelijk herinner. Er kan natuurlijk een foutje
>ingeslopen zijn.
>
>"Andra moi ennepe, Mousa, polutropon, hos mala polla
>planchtè, epei Troiès hieron ptoliethron eperse"
>of wel, in mijn eigen amateuristische vertaling,
>
>oftewel
>
>"bezing mij de man, Muze, de veel beproefde, die vele rampen
>heeft doorstaan, nadat hij de heilige stad Troje verwoestte"
>
>Ik herinner me nog hoe er in de klas een discussie was over dat
>'polutropon', met name over de vraag hoe dat nou precies vertaald moest
>worden. Er zat, dacht ik, een woord in dat 'wenden, draaien' betekent.
>Letterlijk staat er dus: '[de man] die veel gedraaid is', of: 'die ruw
>behandeld is'. "Hij lijkt Multatuli wel", zei de leraar toen, "die had
>toch ook al zo veel geleden."
>De rest van Homerus ben ik volledig vergeten, maar die eerste zinnen van
>de Odyssee zal ik nooit vergeten.
>
>Jac
>
>-------------------------------------------
>www.berrot.nl/aarts
>De Bomans Krant vindt u voortaan
>op www.bomanskrant.nl
>
>Deze e-mail, die uitsluitend bestemd is voor de geadresseerde, werd
>op gezondheid gecontroleerd door dokter Norton Antivirus.
> ----- Original Message -----
> From: W. Jaap Engelsman
> To: Navorser@...
> Sent: Saturday, June 26, 2004 11:48 AM
> Subject: [Nav] Multatuli
>
>
> Beste Navorsers,
>
> dank aan Just voor de melding: '"multatuli" betekent in het Fins
> "klaarkomen"'. Ik was de term inderdaad op Finse websites tegengekomen, en
> vroeg me al af wat ze bedoelden. Is er ook iets bekend over het waaróm van
> die betekenis in het Fins?
>
> Nu dit pseudoniem van Douwes Dekker toch ter sprake komt: is er verband
> tussen "multatuli" en het bekende Homerische epitheton voor Odysseus
> "polutlas"? Dat wordt in het Griekse woordenboek van Muller / Thiel / Den
> Boer verklaard als "die veel kan doorstaan of doorstaan heeft: taai; ook
> die veel bestaat, durft: moedig". De opbouw van de Griekse en de Latijnse
> term is overeenkomstig, waarbij "tlas" (van "tlaoo") en "tuli" zelfs
> etymologisch verwant zijn.
>
> In de "Multatuli encyclopedie" wordt aan de naam enige aandacht
geschonken:
> er wordt een passage van M. geciteerd waarin hij de naam vertaalt als "ik
> heb veel gedragen", en er wordt melding gemaakt van theorieën over een
> verband met passages bij Horatius en Ovidius, maar zonder zekerheid. (Er
> wordt verwezen naar: G. Koops-van Bruggen, 'Nomen est omen', in "Over
> Multatuli" 1990, nr. 24, pp. 63-70, dat ik niet heb geraadpleegd.)
>
> Vergeleek Multatuli zich door zijn naamkeuze misschien -- onbewust? -- met
> Odysseus?
>
> Jaap Engelsman
>
>
>
> Stuur berichten aan: Navorser@...
> Opzeggen: Navorser-unsubscribe@...
> Moderator: Navorser-owner@...
> Site: http://groups.yahoo.com/group/Navorser
>
>
> Yahoo! Groups Sponsor
> ADVERTIsem*nT
>
>
>
>
>

--------------------------------------------------------------------------

----
> Yahoo! Groups Links
>
> a.. To visit your group on the web, go to:
> http://groups.yahoo.com/group/Navorser/
>
> b.. To unsubscribe from this group, send an email to:
> Navorser-unsubscribe@...
>
> c.. Your use of Yahoo! Groups is subject to the Yahoo! Terms of Service.
>
>
>
>
>[Non-text portions of this message have been removed]
>
>
>
>
>Stuur berichten aan: Navorser@...
>Opzeggen: Navorser-unsubscribe@...
>Moderator: Navorser-owner@...
>Site: http://groups.yahoo.com/group/Navorser
>Yahoo! Groups Links
>
>
>
>

--
Dr. Niels W. Bokhove
Nachtegaalstraat 55 B
NL-3581 AD Utrecht

Tel. private [+31] [0]30 2734810 (if urgent, you MAY try 06 11291259)
Fax [+31] [0]30 6701020
E-mail <nbokhove@...>, <niels@...>
Homepage <http://www.inter.nl.net/users/N.W.Bokhove>

Stuur berichten aan: Navorser@...
Opzeggen: Navorser-unsubscribe@...
Moderator: Navorser-owner@...
Site: http://groups.yahoo.com/group/Navorser

Yahoo! Groups Sponsor
ADVERTIsem*nT

------------------------------------------------------------------------------
Yahoo! Groups Links

a.. To visit your group on the web, go to:
http://groups.yahoo.com/group/Navorser/

b.. To unsubscribe from this group, send an email to:
Navorser-unsubscribe@...

c.. Your use of Yahoo! Groups is subject to the Yahoo! Terms of Service.

[Non-text portions of this message have been removed]

Stuur berichten aan: Navorser@...
Opzeggen: Navorser-unsubscribe@...
Moderator: Navorser-owner@...
Site: http://groups.yahoo.com/group/Navorser
Yahoo! Groups Links

--
Dr. Niels W. Bokhove
Nachtegaalstraat 55 B
NL-3581 AD Utrecht

Tel. private [+31] [0]30 2734810 (if urgent, you MAY try 06 11291259)
Fax [+31] [0]30 6701020
E-mail <nbokhove@...>, <niels@...>
Homepage <http://www.inter.nl.net/users/N.W.Bokhove>