Autor
- Magdalena ZdunCracow University of Economics, Faculty of Public Economy and Administration, Department of Social and Economic Geography
DOI:
https://doi.org/10.18778/1899-2226.23.1.01Słowa kluczowe:
development, axiology, culture, economyAbstrakt
Axiological studies have been part of sociological research into business activity since the beginnings of the field. But there is still no agreement among scholars as two major concepts that are competing for dominance. One, building on the ideas proposed by Max Weber, advocates the priority of value over instrumental rationality, and it follows the path typical of ideological determinism. The other, with its roots in Karl Marx’s historical materialism, argues for the primacy of matter over mind. What these two have in common is the presence of two aspects, axiological and existential. The difference lies in their position of importance. Each approach makes different kinds of reductions, which are challenged by contemporary socio-economic systems that operate according to post-industrial logic. The goal of this article is to arrive at a new understanding of economic axiology. This understanding must be free from any reductionism that would assign the axiology radically different roles – either as a dependent or independent variable in growth. Economic axiology will be presented as a central category, a product of human interaction, and both a contributor to and an outcome of growth. Last but not least, based on the principle of double morphogenesis, specific economic axiologies will be identified.
Bibliografia
Archer, M. (2013). Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (A. Dziuban, tłum.). Kraków: Nomos.
Google Scholar
Attali, J. (2003). Żydzi, świat, pieniądze (K. Pruska, K. Pruski, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Cyklady.
Google Scholar
Azzi, C., & Ehrenberg, R. (1975). Household Allocation of Time and Church Attendance. Journal of Political Economy, 83, 27–56.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/260305
Basáñez, M. E. (2016). A World of Three Cultures: Honor, Achievement and Joy. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780190270360.001.0001
Bourdieu, P. (2006). Dystynkcja: klasy i klasyfikacje (P. Biłos, tłum.). W: A. Jasińska-Kania, L. M. Nijakowski, J. Szacki, & M. Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne (s. 634‒650). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Domecka, M. (2013). Wprowadzenie do polskiego tłumaczenia książki Margaret S. Archer Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. W: M. Archer, Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (A. Dziuban, tłum.) (s. XLI–LXX). Kraków: Nomos.
Google Scholar
Dziedziczak-Foltyn, A., & Musiał, K. (2015). Dyskursy modernizacyjne i wielkie narracje rozwoju. Polska a kraje nordyckie. Przegląd Socjologiczny, 64(20), 9‒43.
Google Scholar
Dzionek-Kozłowska, J. (2018). Model hom*o oeconomicus. Geneza, ewolucja, wpływ na rzeczywistość gospodarczą. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-217-8
Etzioni, A. (1988). The Moral Dimension: Toward a New Economics. New York, London, Toronto, Sydney, Singapore: The Press.
Google Scholar
Fel, S., Zdun, M., & Wódka, M. (2019). Aksjologiczne podstawy ładu społeczno-gospodarczego. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar
Fromm, E., & Maccoby, M. (1970). A Social Character in Mexican Village. A Socio-Psychoanalytic Study. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall Inc.
Google Scholar
Granovetter, M. (1973). The Strength of Weak Ties. American Journal of Sociology, 78(6), 1360‒1380.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/225469
Grosse, T. G. (2010). Kulturowe podstawy zróżnicowań kapitalizmu w Europie. W: J. Kochanowicz, & M. Marody (red.), Kultura i gospodarka (s. 223‒246). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Grzesiuk, K. (2014). Powstanie i ewolucja modelu hom*o oeconomicus. Roczniki Ekonomii i Zarządzania, 6(42), 253‒288.
Google Scholar
Grzesiuk, K. (2015). Zakorzenienie społeczne gospodarki. Koncepcja Marka Granovettera. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
Google Scholar
Gumuła, W. (2000). Własność. Meandry prywatyzacji i uspołecznienia w teorii społecznej Karola Marksa. Tyczyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Społeczno-Gospodarczej w Tyczynie.
Google Scholar
Hagen, E. (1962). On the Theory of Social Change. How Economic Growth Begins. Homewood: The Dorsey Press Inc.
Google Scholar
Hampden-Turner, Ch., & Trompenaars, A. (2003). Siedem kultur kapitalizmu. USA, Japonia, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Szwecja, Holandia (D. Gostyńska, tłum.). Kraków: Oficyna Ekonomiczna.
Google Scholar
Harrison, L. E. (2003). Upowszechnienie pozytywnych zmian kulturowych (S. Dymczyk, tłum.). W: L. E. Harrison, & S. P. Huntington (red.), Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw (s. 430–444). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar
Hofstede, G. J. (2007). Kultury i organizacje (M. Durska, tłum.). Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar
Hryniewicz, J. (2004). Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Inglehart, R. (2003). Kultura a demokracja (S. Dymczyk, tłum.). W: L. E. Harrison, & S. P. Huntington (red.), Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw (s. 146–168). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar
Kassner, M. (2017). Gospodarka jako zinstytucjonalizowany proces. Instytucjonalizm Karla Polanyiego i jego etyczne konsekwencje. Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym, 20(2), 45–61.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1899-2226.20.2.04
Landes, D. S. (2005). Bogactwo i nędza narodów. Dlaczego jedni są tak bogaci, a inni tak ubodzy (H. Jankowska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Literackie Muza SA.
Google Scholar
Leonarska, D., & Wielecki, K. (2017). Odkrywanie Margaret Archer. Casus polskiej socjologii. Roczniki Historii Socjologii, XVII, 7–19.
Google Scholar
Malinowski, B. (1981). Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacje o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej Gwinei (B. Olszewska-Dyoniziak, S. Szymkiewicz, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Marks, K. (1963). Praca najemna a kapitał. W: K. Marks & F. Engels, Dzieła, t. 6 (S. Filmus, E. Wolnicka, tłum.). Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Marks, K., & Engels, F. (1961). Ideologia niemiecka (K. Błeszyński, S. Filmus, tłum.). W: K. Marks, & F. Engels, Dzieła, t. 3. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Marody, M. (2017). Wartości w świecie postspołecznym. Zarządzanie Publiczne, 1(39), 49–55.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15678/ZP.2017.39.1.05
Matera, R. (2013). Związki ekonomii i etyki w poglądach Mohandasa Gandhiego. Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym, 16, 307–318.
Google Scholar
McCleary, R., & Barro, R. (2009). Religia i gospodarka (M. A. Dąbrowski, tłum.). Gospodarka narodowa, 1–2, 121–151.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33119/GN/101267
McCloskey, D. N. (2017). Dlaczego ekonomia nie potrafi wyjaśnić współczesnego świata? (J. Lewiński, M. Zieliński, tłum.). Wrocław: Instytut Ludwika von Misesa.
Google Scholar
Mrozowicki, A. (2013). Człowieczeństwo: struktura i sprawstwo w teorii socjologicznej Margaret S. Archer. W: M. Archer, Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (A. Dziuban, tłum.) (s. VII–XL). Kraków: Nomos.
Google Scholar
Ogburn, W. F. (1964). On Culture and Social Change. Selected Papers. Edited and with an Introduction by Otis Dudley Duncan. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar
Polanyi, K. (2010) [1957]. Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów (M. Zawadzka, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Schumpeter, J. (1960). Teoria rozwoju gospodarczego (J. Grzywicka, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Skarga, B. (1962). Praca organiczna a filozofia narodowa i konserwatywna katolicka przed 1864 r. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 8, 175–214.
Google Scholar
Smith, A. (1954) [1776]. Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (O. Einfeld, S. Wolff, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Smith, A. (1989) [1759]. Teoria uczuć moralnych (S. Jedynak, tłum). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Sombart, W. (2004). Dlaczego nie ma socjalizmu w Stanach Zjednoczonych? (K. Krzemieniowa, tłum.). Warszawa: IFiS PAN.
Google Scholar
Sombart, W. (2010) [1911]. Żydzi i życie gospodarcze (M. Brokmanowa, tłum.). Warszawa: IFiS PAN.
Google Scholar
Szacki, J. (2012). Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Szczepański, M. (1989). Modernizacja, rozwój zależny, rozwój endogenny. Socjologiczne studium teorii rozwoju społecznego. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar
Sztompka, P. (1999). Kulturowe imponderabilia szybkich zmian społecznych: zaufanie, lojalność, solidarność. W: P. Sztompka (red.), Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji (s. 265‒282). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Tittenbrun, J. (2010). Socjologia gospodarki a socjologia ekonomiczna. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny, LXXII(2), 237–255.
Google Scholar
Weber, M. (1994) [1904–1905]. Etyka protestancka a duch kapitalizmu (J. Miziński, tłum.). Lublin: Wydawnictwo Test.
Google Scholar
Weber, M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej (D. Lachowska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Zdun, M. (2018). (Super)Nowe Atlantydy. Regionalna dywersyfikacja kultur rozwoju gospodarczego. Kraków: Nomos.
Google Scholar
