‘Helft ambtenaren JenV ervoer grensoverschrijdend gedrag’ (2024)

De helft van de ambtenaren die werken voor het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) hebben in het afgelopen jaar te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag. Dat blijkt uit een enquête van vakbond FNV die in het voorjaar is gehouden en door bijna 1800 medewerkers, waarvan meer dan de helft werkzaam bij de Dienst Justitiële Inrichtingen, is ingevuld. Leidinggevenden of directieleden blijken in 45 procent van de gevallen veroorzaker van het grensoverschrijdende gedrag.

Geen verrassing

FNV besloot tot het onderzoek, omdat het geregeld geluiden over onveilige werksituaties bij JenV ontvangt, ook in relatie tot de werkdruk. Het onderzoek onder JenV-medewerkers lijkt op het onderzoek dat FNV eerder bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) had gehouden en waaruit ook al bleek dat de werkvloer onvoldoende veilig was. Schreuders: ‘De problemen op JenV lijken op die bij VWS’, zegt David Schreuders, bestuurder van FNV Overheid, die de uitkomsten ‘buitengewoon zorgelijk, maar helaas geen verrassing’ noemt. ‘Veel te veel werknemers hebben te maken met pesten, intimidatie, discriminatie en andere vormen van ongewenst gedrag. Het beleid en de mogelijkheden om zulk gedrag aan te pakken schieten in de praktijk tekort.’

Een derde geïntimideerd

Een kwart van de JenV-ambtenaren overweegt vanwege de omgangsnormen van werkgever te veranderen, een vijfde zelfs van sector. Uit de enquête, waarvan een derde van de invullers ook FNV-lid is, blijkt dat 48 procent van de werknemers het afgelopen jaar één of meerdere vormen van grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt. Een derde van de invullers geeft aan het afgelopen jaar te zijn geïntimideerd en een ongeveer gelijk deel is in die periode gepest. 16 procent zegt te zijn gediscrimineerd en 7 procent heeft seksuele intimidatie ervaren. Een even groot deel lichamelijke agressie. Vrouwen ervaren meer pesten, seksuele intimidatie en discriminatie, mannen juist meer intimidatie en lichamelijke agressie.

Leidinggevende vaak veroorzaker

Volgens de invullers werd in 32 procent van de gevallen het grensoverschrijdende gedrag door een leidinggevende veroorzaakt en in 13 procent van de gevallen door een directielid. In 42 procent van de gevallen ging het om een collega. In 13 procent van de gevallen ging het om een extern persoon, zoals een burger. Bij de dienst DJI lag dat percentage wat hoger (15 procent), bij het ministerie zelf wat lager (12 procent). Maar liefst 85 procent ervoer negatieve gevolgen van grensoverschrijdend gedrag, zoals stress (36 procent) en minder goed functioneren (21 procent). Ook meldt een deel (8 procent) zich hierdoor ziek of geeft aan langdurige psychische klachten te hebben (7 procent). FNV is ervan geschrokken dat 22 mensen om grensoverschrijdend gedrag aan zelfdoding hebben gedacht.

Vertrouwenspersoon weinig geraadpleegd

De grote meerderheid (85 procent) praat wel op het werk over ervaringen met grensoverschrijdend gedrag. Meestal met een collega (36 procent) of een leidinggevende (20 procent). Slechts 11 procent praat erover met een vertrouwenspersoon van het werk. In ruim de helft van de gevallen gebeurde er echter niets na de ervaring met grensoverschrijdend gedrag. In 10 procent van de gevallen heeft het management een gesprek gehad met de veroorzaker en/of zijn maatregelen genomen. Bij een klein deel (40 mensen) heeft het management gevraagd om over het geval te zwijgen. Driekwart van de invullers die grensoverschrijdend gedrag hebben ervaren voelde zich goed ondersteund door de organisatie bij de ervaring van grensoverschrijdend gedrag.

Daders onvoldoende aangepakt

Veel werknemers geven aan leiderschap en daadkracht te missen: ze pakken daders onvoldoende aan. Een derde geeft aan dat er voorlichting over de ‘veilige werkvloer’ wordt gegeven. Bijna een kwart van de medewerkers geeft aan dat het management niet het goede voorbeeld geeft en volgens bijna 40 procent van de invullers wordt er niet goed opgetreden tegen ongewenst gedrag. Daarom is een cultuuromslag noodzakelijk, vindt FNV. De vakbond roept de landelijke politiek op om ervoor te zorgen dat de rijksoverheid goed werkgeverschap waarmaakt. Verder doet de vakbond een aantal aanbevelingen aan JenV om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken.

Training en ontslag

Zo moeten leidinggevenden geschoold worden in het creëren van een veilige werksfeer en in het effectief optreden als grensoverschrijdend gedrag zich voordoet. Ook moeten leidinggevenden die onveiligheid veroorzaken of in stand houden worden vervangen en zouden alle werknemers een omstandertraining moeten krijgen. Risico’s op grensoverschrijdend gedrag zouden in kaart moeten worden gebracht en bij de bron worden aangepakt. Meldingen zouden altijd serieus genomen moeten worden en ook opgevolgd. Tot slot zouden alle leidinggevenden, vertrouwenspersonen, maatschappelijk werk, hr-adviseurs en ondernemingsraad getraind moeten worden in het herkennen van signalen van mensen die denken over suïcide.

De FNV gaat volgende week over de aanbevelingen in gesprek met de ambtelijke top van het ministerie.